1973’ten başlayarak son 13 genel seçimin Mustafakemalpaşa’ya yansıyan sonuçları
Türkiye, 14 Mayıs 2023 Pazar günü Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimleri için sandık başına gidecek.
Birçok açıdan önem taşıyan seçimde, Cumhur İttifakı’nın adayı Recep Tayyip Erdoğan, Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu, ATA İttifakı’nın adayı Sinan Oğan ve Memleket Partisi Genel Başkanı Muharrem İnce, Türkiye’nin 14. Dönem Cumhurbaşkanı olmak için yarışacak. Milletvekili aday listesine giren 9 ismin bulunduğu Mustafakemalpaşa’da kayıtlı 81 bin 368 seçmen 289 sandıkta oy kullanacak. Mustafakemalpaşa’da genel seçimlere ilişkin yansıyan istatistikler göz önüne alındığında iki önemli nokta ortaya çıkıyor; seçmenin tercihi ‘merkez sağ’ ve oy verme oranı yüksek.
Mücadele Gazetesi, Mustafakemalpaşa’da son 50 yılda yaşanan genel seçimlerin öyküsünü derledi.
14 Mayıs 2023 seçimleri, Türk halkının 1946 yılında çok partili döneme geçildikten sonraki 21. seçimi olacak.
77 yıllık ‘çok partili sistem’ tecrübesinin genel seçimler aracılığıyla Mustafakemalpaşa’ya yansıması, dikkat çeken noktaları da beraberinde getiriyor. Seçim gündemi ağırlıklı olarak Cumhurbaşkanı’nın kim olacağı konusuna odaklansa da Cumhuriyet’in 100. yılında yeni şekillenecek olan parlamentonun yapısı da önemini koruyor.
Mustafakemalpaşalı seçmenin tercihinin ‘merkez sağ’ olduğuna yönelik şehir efsanesini doğrulayan seçim istatistiklere göre; üst üste en çok seçim kazanan lider Recep Tayyip Erdoğan ve AK Parti olurken, son 13 genel seçimde bir kez merkez sol sandıktan zaferle çıkmayı başardı.
70’Lİ YILLAR VE MİLLİYETÇİ CEPHE
Türkiye için 1970’li yıllar demokratik süreçlerin işletilememesi nedeniyle ekonomik ve siyasal krizlerin, sokaklarda şiddet ve terör olaylarının baş gösterdiği buhranlı yıllar oldu.
Türkiye’yi, 70’li yıllar boyunca teknokrat, milliyetçi cephe ve koalisyon hükümetleri yönetti.
12 Mart 1971 Askeri Muhtırası’nın gölgesinde yapılan 1973 seçimlerinde Mustafakemalpaşa’da ülke genelinin aksine Adalet Partisi (AP) rüzgârı esti. Mustafakemalpaşalı 46 bin seçmenden 27 bininin sandık başına gittiği 1973’te AP %47 oyla birinci parti olurken, CHP %22, MSP ise % 14 oy aldı. Seçime katılım ise %60’la son 13 genel seçimin en düşük oranı olarak kayıtlara geçti.
Kıbrıs Barış Harekâtı’nın ertesinde Amerikan ambargosu ve şiddet olayları ile sarsılan Türkiye, 1977 seçimleriyle karşı karşıya kaldı. 77 seçimlerinde Süleyman Demirel’in AP’si Mustafakemalpaşa’dan %55 oy alırken, Bülent Ecevit’in CHP’si %29, Necmettin Erbakan’ın MSP’si ise % 5 oy aldı.
Bu seçimlerde 50 bin seçmenden 40 bini sandığa giderken oy kullanma oranı 73 seçimlerine göre %18 artarak %78’e yükseldi.
12 EYLÜL VE ÖZAL’LI YILLAR
Toplumun her kesimini ezip geçen, temel insan haklarının askıya alındığı, birçok davanın açıldığı, sayısız idam kararının verildiği ve uygulandığı 12 Eylül Darbesi’nin ardından yapılan ilk seçim 1983’te gerçekleşti.
17. dönem milletvekillerinin seçildiği 1983 Türkiye Genel Seçimleri’ne Milli Güvenlik Konseyi’nin izin verdiği üç parti katıldı. Bu partiler; Turgut Özal’ın ANAP’ı, Necdet Calp’in Halkçı Parti’si ve Turgut Sunalp’in Milliyetçi Demokrasi Partisi’ydi. % 10 seçim barajının getirildiği bu seçimlerde sandıklardan Turgut Özal liderliğinde kurulan Anavatan Partisi çıktı. 400 kişiden oluşan TBMM’de 211 milletvekili çıkartarak tek başına iktidar olan Özal başbakanlık koltuğuna oturdu.
83 seçimlerinin Mustafakemalpaşa’ya yansıması da ülke geneline paralellik gösterdi. %96’lık bir katılıma sahne olan seçimlerde Mustafakemalpaşalı 50 bin seçmenden 48 bini sandık başına gitti. Sonuçlara göre ANAP %43, ’12 Eylül ruh ve felsefesinin devamı’ olduğunu açıklayan MDP %36, merkez soldaki HP ise %20 oy aldı.
29 Kasım 1987 Genel Seçimleri ise 1946’dan sonra birden fazla partinin katıldığı 11. genel seçim ve aynı zamanda Türkiye’de yapılan üçüncü erken seçim olarak tarihe geçti. Bu seçimlere, MGK’nın bir önceki seçimde (1983) veto ettiği siyasi yasaklı parti ve liderlerde katıldı.
1987 seçimleri Türk siyasi hayatında %93,3’lük oranla katılımın en yüksek olduğu seçimler oldu. Seçimlerden galip çıkan ANAP, yürürlüğe giren yeni seçim sistemi sayesinde, 1983 seçimlerine göre oy oranı 8 puan gerilemesine rağmen milletvekili sayısını 292’ye çıkartarak yeniden tek başına iktidara geldi.
Bu seçimlerde de Mustafakemalpaşa’da Özallı ANAP sandıklardan birinci parti çıktı. %36 oy alan ANAP’ı, %34’le DYP ve %14’le SHP takip etti. Mustafakemalpaşa’da 59 bin seçmenden 58 binin sandığa gittiği seçimlerde %97,36’lık katılım oranıyla tüm zamanların rekoru kırıldı.
90’LAR, KOALİSYONLARIN DÖNÜŞÜ VE 28 ŞUBAT
Bölgesel çatışmaların yoğunlaştığı ve gelir adaletsizliğinin giderek derinleştiği küreselleşme dönemi olarak adlandırılan 90’lar boyunca Türkiye, 6 kez kurulan koalisyon hükümetlerince yönetildi.
Özal ve ANAP efsanesi için sonun başlangıcı 1991 seçimleri dolu. Hiçbir partinin TBMM’de tek başına hükümet kuracak çoğunluğa ulaşamadığı seçimlerde ilk sırayı Doğru Yol Partisi (DYP) elde etti. ANAP, SHP, RP ve DSP barajı geçen diğer partiler oldu.
Türkiye için koalisyon kapılarının aralandığı bu seçimlerde Mustafakemalpaşa’da yine ‘merkez sağ’ partiler öne çıktı. DYP %43, ANAP %25 ve DSP ise %10 oy aldı. 63 bin seçmenden 59 bini sandığa giderken katılım oranı % 93 olarak gerçekleşti.
24 Aralık 1995, Türkiye Cumhuriyeti siyasal tarihinde çok önemli dönemeçlerden biri olarak tarihe geçti. Kurduğu siyasi partiler Anayasa Mahkemesi ve cuntalar tarafından sürekli kapatılan Necmettin Erbakan, bu kez tabiri caizse şeytanın bacağını kırarak 1995 seçimlerinden birinci parti olarak çıkmayı başardı. REFAH-YOL döneminin başladığı 1995 seçimlerinde Mustafakemalpaşa’da %37 oyla DYP birinci parti olurken, ANAP %21, DSP ve RP %13 oy aldı. 68 bin seçmenden 62 bininin oy kullandığı seçimlerde katılım oranı %92 olarak ortaya çıktı.
Sonraki günlerde, 28 Şubat süreci diye adlandırılan post-modern darbenin ayak sesleri duyulurken, ‘Gerekirse Silah Kullanırız’ manşetleri eşliğinde Türkiye başka bir krize sürüklenerek REFAH-YOL Hükümeti iktidardan düşürüldü ve yerini ANASOL-D Hükümeti’ne bıraktı.
Türkiye, 1999 Genel Seçimleri’ne Türk Bank Skandalı’yla Cumhuriyet tarihinin en uzun ömürlü azınlık hükümeti olan ANASOL-D Hükümeti’nin düşürülmesi ve terör örgütü liderinin yakalanması gibi olaylar eşliğinde gitti. 22 yıl aradan sonra ilk kez bir merkez sol partinin (DSP) birinci olduğu bu seçimlerde Bülent Ecevit 57. Hükümeti MHP ve ANAP koalisyonuyla kurdu.
99 seçimlerinde Mustafakemalpaşa’da da bir ilk yaşandı. Bugüne kadar yapılan tüm seçimlerde merkez sağ partilere oy veren Mustafakemalpaşalı seçmen ilk kez bir sol partiyi sandıklardan birinci çıkardı. %26 oy alan DSP’yi %20 ile MHP, %19 ile DYP, %14’le ANAP ve %10’la FP izledi.
%94’lük bir katılımın yaşandığı seçimlerde Mustafakemalpaşalı 69 bin seçmenden 65 bini oy sandığına gitti.
2000’LER VE ERDOĞAN’IN ZAMANI
Türkiye 19 Şubat 2001’de tarihinin en ağır travmasını yaşadı.
Anasol-MHP Hükümeti’nin ekonomi politikaları, MGK toplantısında çıkan siyasi kriz ve ‘Anayasa Kitapçığı’ olayı ile birlikte ülke büyük bir ekonomik krize sürüklendi.
1994’te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilen ve icraatları ile ülkenin yeni siyasi lideri olarak benimsenen Recep Tayyip Erdoğan, şiir okumaktan dolayı aldığı hapis cezasını tamamlayıp yeniden siyasete döndü.
2001 Ağustos’unda kurulan Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti), 2002’de yapılan seçimlerden büyük bir zaferle çıktı ve tek başına iktidar oldu. CHP haricindeki hiçbir muhalefet partisi barajı aşamazken %34 oy ve 363 milletvekili ile AK Parti 1950’den 2002’ye kadar olan süreçte Meclis’te en yüksek temsil gücünü elde eden parti konumuna yükseldi.
Siirt seçimleri neticesinde milletvekili olmasının önündeki engel kaldırılan Recep Tayyip Erdoğan, 59. Hükümet’in Başbakanı oldu.
Bu seçimlerde Mustafakemalpaşa’dan AK Parti’ye %32 oy çıktı. DYP %23, CHP ise %15 oy aldı.
73 bin seçmenden 64 bininin oy kullandığı seçimde katılım oranı %87 olarak belirlendi.
2007 seçimleri öncesi Türkiye, ‘Ordu Göreve’ pankartları eşliğinde Cumhuriyet mitinglerine sahne olurken, 367 kararı ve e-muhtıra girişimlerine seçmen son sözüyle cevap verdi.
AK Parti Türkiye genelinde bu seçimlerde %46 oy alırken, Mustafakemalpaşa’da da bir önceki genel seçime göre oylarını %13 arttırarak %45’e yükseltti. CHP’nin %18, MHP’nin ise %17’de kaldığı seçimlerde Mustafakemalpaşalı 70 bin seçmenden 64 bini oy kullandı. Seçimlere katılım oranı ise %91 oldu.
34 yıl sonra belirlenen vakitte yapılan ilk genel seçim olarak siyasi tarihe geçen 2011 seçimlerinde bir kez daha AK Parti ve Erdoğan rüzgarı esti.
Her iki seçmenden birinin oyunu alarak tek başına iktidar olan AK Parti, Mustafakemalpaşalı seçmenin de tercihi oldu. Mustafakemalpaşa’daki sandıklardan AK Parti %48 oyla birinci çıkarken, CHP % 26, MHP ise %18 oy aldı. 75 bin seçmenden 68 bini oy kullanırken, katılım oranı %90 olarak kayıtlara geçti.
7 Haziran 2015 Genel Seçimleri’nde AK Parti, genel başkan değişiminden dolayı 13 yıllık iktidarı döneminde karşı karşıya kaldığı en önemli sınavlarından birini verdi. FETÖ, PKK ve DEAŞ’ın girişimleri seçime giden Türk toplumu üzerinde büyük bir gerilimi beraberinde getirdi.
Seçimlerde AK Parti ilk defa oy kaybetti ve milletvekili sayısında düşüş yaşadı. Bu düşüşün Mustafakemalpaşa’ya da yansıdığı seçimlerde AK Parti’ye %41 oy çıkarken, CHP %31, MHP’de % 20 oy aldı. 75 bin seçmenden 67 binin sandığa gittiği seçimlere katılım %89 oranında gerçekleşti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hükümeti kurmakla görevlendirdiği Başbakan Ahmet Davutoğlu, yeni hükümeti kurmak için CHP ve MHP ile görüştü. Görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçimlerin yenilenmesine karar verdi.
1 Kasım’da 2015’te gerçekleşen seçimlerde AK Parti %49.5 oyla üst üste 5. seçimi de açık farkla kazandı. AK Parti’nin bu seçimlerde Mustafakemalpaşa’da aldığı oy, Türkiye ortalamasının üzerine çıkarak %51 oldu. CHP %18, MHP ise %15 oy aldı. 76 bin Mustafakemalpaşalı seçmenden 68 binin sandığa gittiği 1 Kasım seçimlerine katılım oranı %90 oldu.
İTTİFAKLAR VE BAŞKANLIK SİSTEMİ
Kamuoyunda kısaca ‘ittifak yasası’ olarak bilinen kanun değişiklikleriyle seçim sisteminde yapılan bir dizi önemli değişikliğin ilk kez uygulamaya girdiği seçim ise 24 Haziran 2018’de gerçekleştirildi.
Ayrıca, bu seçimlerle birlikte 2017’deki referandumda kabul edilen anayasa değişiklikleriyle getirilen Cumhurbaşkanlığı Sistemi’ne geçiş de tamamlanırken, 27.Dönem Milletvekili Seçimi de aynı anda yapıldı. 77 bin 783 seçmenin bulunduğu Mustafakemalpaşa’da Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine katılım oranı %88,7, Milletvekilliği ise yüzde 91,11 olarak gerçekleşti.
Cumhurbaşkanı’nın doğrudan halkoyuyla seçildiği ilk seçim olan 2014 Cumhurbaşkanlığı Seçimi’nde Mustafakemalpaşa’dan % 53 oy alan Recep Tayyip Erdoğan, 24 Haziran 2018’de de 53,7’lik yüzdeyle (37.051 oy) oyunu korudu. Erdoğan’ın ikinci kez Cumhurbaşkanı seçildiği Haziran seçimlerinde Cumhur İttifakı Mustafakemalpaşa’da %54,9 (37.706 oy), Millet İttifakı ise % 42,6 (29.315 oy) oy aldı. Sandıklardan diğer Cumhurbaşkanı adayları Muharrem İnce’ye %28,5, Meral Akşener’e %15,7, Selahattin Demirtaş’a %1, Temel Karamollaoğlu’na %0,9, Doğu Perinçek ise %0,2 oy çıktı.
Parti bazında ise AK Parti % 46,1 (31.676 oy), CHP %20,5 (14.091 oy), İYİ Parti %18,9 (12.995 oy), MHP yüzde 8,8 (6.060 oy) SP %3,2 (2.209 oy) ve HDP ise %1,9 (1.303 oy) oy aldı.
