Hak Dini Kur’an Dili adlı tefsiriyle tanınan son devir din âlimlerindendir.
Antalya’nın Elmalı ilçesinde doğmuştur. Aslen Burdur’un Gölhisar ilçesine bağlı Yazır Köyü’nden olan babası Nüman Efendi, Elmalı Şer’iyye Mahkemesi’nde başkatiplik yapmıştır. Dedeleri Mehmed, Bekir, Hasan ve Bedreddin Efendiler, ilmiye sınıfına mensup olup, annesi Fatma Hanım ise Elmalı hocalarından Sarlarlı Mehmet Efendi’nin kızıdır. İlk ve orta öğreniminin yanı sıra hafızlığını Elmalı’da tamamlayan Muhammed Hamdi Yazır, tahsiline devam etmek üzere dayısı Mustafa Efendi ile birlikte İstanbul’a gitmiş ve Küçük Ayasofya Medresesi’ne yerleşmiştir (1895). Beyazıt Camii’ndeki derslerine devam ettiği Kayserili Mahmud Hamdi Efendi’den icazet almıştır. Bundan sonra hocası ‘Büyük Hamdi’, kendisi de ‘Küçük Hamdi’ namıyla anılmaya başlamış ve yazılarında da bu imzayı kullanmıştır. Soyadı Kanunu çıkınca, babasının köyünün ismini ‘Yazır’ soyadı olarak aldıysa daha çok doğum yerine nispetle ‘Elmalılı’ diye meşhur olmuş, Antalya Milletvekilliği ve Vakıflar Bakanlığı da yapmıştır.
TBMM’de Türkçe tefsir hazırlatılması kararı alınca Diyanet İşleri Reisliği bu işi kendisine teklif etmiş, Elmalılı teklifi kabul ederek, ‘Hak Dini Kur’an Dili’ adını verdiği eserini vefatından önce bitirmiş ve toplumumuza kazandırmıştır. 27 Mayıs 1942’de İstanbul’da vefat etmiş ve Sahrayı-Cedid Mezarlığı’na defnedilmiştir. Yazır; çok büyük bir mütefekkir, din âlimi, tefsirci, felsefeci, eğitimci, fikir ve siyaset adamı, hukukçu, hattat, sanatkâr, gazeteci ve yazar, edebiyatçı, şair, tarihçi, araştırmacı, çevirmen ve vakıf uzmanı olmak gibi sadece istisnai değer ve kişiliklerde bulunabilecek birçok özel sıfatı bünyesinde barındırmış, mana ve iklimimizi bir kandil gibi aydınlatmıştır.
ESERLERİ
Hak Dini Kur’an Dili, Tahlil-i Tarihi Felsefe, Metalib ve Mezahip, İrşadü’l-Ahlaf fi Ahkami’l-Evkaf, Sefer Bahsi Risalesi, Hz. Muhammed’in (S.A.V.) Dini, Suni Mantık, Usul-i Fıkıh, Hukuk Kamusu (eksik kalmıştır), Divan.
O’NUN DUASI
İlahi
Hamdini sözüme sertac ettim
Zikrini kalbime mi’rac ettim
Kitabını kendime minhac ettim
Ben yoktum, Sen var ettin
Varlığından haberdar ettin
Aşkınla gönlümü bikarar ettin
İnayetine sığındım, kapına geldim
Hidayetine sığındım, lütfuna geldim
Kulluk edemedim, afvına geldim
Şaşırtma beni, doğruyu söylet
Neş’eni duyur, hakikati öğret
Sen duyurmazsan ben duyamam
Sen söyletmezsen ben söyleyemem
Sen sevdirmezsen ben sevemem
Sevdir bizi hep sevdiklerini
Yerdir bizi hep yerdiklerini
Yar et bize erdirdiklerini
Sevdin Habibini, kainata sevdirdin
Sevdin de hil’at-i risaleti giydirdin
Makam-ı İbrahim’den Makam-ı Mahmud’a erdirdin
Server-i Asfiya kıldın
Hatem-i Enbiya kıldın
Muhammed Mustafa kıldın.
Salat ü selam, tahiyyat-ü ikram
Her türlü ihtiram O’na
O’nun aline, ahbabına, ailesine
ve ashabına ve etbaına Ya Rabb, Amin.
ELMALILI MUHAMMED HAMDİ YAZIR KENT MÜZESİ
Elmalı Kaymakamlığı Köylere Hizmet Götürme Birliği’nce ‘Kırsal Alanda Bir Turizm Markası: Şehir-i Elmalı Projesi’ kapsamında BAKA’nın (Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı) da destekleriyle, Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın yaşadığı Karyağdı Mahallesi’nde bulunan tarihi bina, restorasyonu sonrası Yazır Ailesi’nin de katkılarıyla düzenlenerek Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Kent Müzesi olarak 2013 yılında halkımızın hizmetine açılmıştır.
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın el yazısı hatlarının yanı sıra, mürekkep okkası, belgeleri, tefsir yazarken kullandığı kalemleri, duvar saati, boy aynası, satranç takımı ve domino taşları, bakanlık mührü, kartviziti gibi özel eşyaları yaşadığı dönemin özelliklerini ve kent kültürünü yansıtan eserler ve eşyalar Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır Kent Müzesi’nde ziyaret edilebilir.
